Bãi chứa thải từ Tổ hợp bôxit - nhôm Tân Rai cao như núi nằm cạnh nhà dân - Ảnh: M.VINH

Trong đợt kiểm tra thực tế tại điểm sạt lở ở hồ chứa bùn đỏ của Nhà máy alumin Nhân Cơ mới đây, đoàn công tác của Bộ TN-MT cho rằng báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) của dự án chưa tính toán hết địa chất khu vực, dẫn đến sự cố sụt lún nghiêm trọng.

Nguy cơ từ các vết nứt ở khoang chứa bùn đỏ

Ghi nhận của chúng tôi cho thấy tại khu vực giáp ranh giữa hồ chứa bùn đỏ của Nhà máy alumin Nhân Cơ và đất sản xuất nông nghiệp của người dân đang xuất hiện hàng trăm vết nứt lớn nhỏ. 

Trên con đường nội bộ (thân đập phía trên) và mương thoát lũ ngoại vi hồ bùn đỏ (khoang số 2, dự kiến đưa vào chứa bùn vào năm 2021) có nhiều điểm bị nứt, đứt gãy rất nghiêm trọng. Trong đó có 2 điểm bị đứt hoàn toàn, kéo dài hàng trăm mét.

Theo ông Mai Chiến Thắng - phó giám đốc Công ty Nhôm Đắk Nông (quản lý Nhà máy alumin Nhân Cơ), nguyên nhân sạt trượt tại khoang số 2 hồ bùn đỏ là do mưa nhiều dẫn đến nứt nẻ đất, gãy đứt đường nội bộ, mương thoát lũ ngoại vi. 

Ông Lã Hồng Tuyến, phó ban khoáng sản và hóa chất Tập đoàn Công nghiệp than - khoáng sản (TKV), cũng cho rằng điểm sạt trượt là điểm nối với đất nông nghiệp chứ không phải đập chắn hồ bùn đỏ nên không gây ảnh hưởng tới môi trường.

"Chúng tôi đang làm việc với địa phương, Bộ TN-MT về việc thu hồi những diện tích đất xung quanh để trồng cây xanh, lập hành lang an toàn xung quanh hồ bùn đỏ, đồng thời sẽ nghiên cứu thêm các giải pháp căn cơ hơn, không để sự cố tái diễn" - ông Tuyến nói.

Trong khi đó, ông Hoàng Văn Thức, phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ TN-MT), cho rằng khu vực hồ chứa bùn đỏ đã từng xảy ra nứt nẻ từ năm 2017 và Bộ TN-MT đã kiểm tra, yêu cầu khắc phục nhưng đến nay vẫn tiếp tục xảy ra mà chưa có giải pháp là quá chậm, chủ quan. 

Theo ông Thức, quá trình lập ĐTM của dự án chưa đánh giá hết địa chất khu vực.

"Sự cố này chưa ảnh hưởng ngay đến môi trường, nhưng đây là khoang phòng chống sự cố. Do đó, cần có đánh giá đầy đủ nguyên nhân và có giải pháp căn cơ hơn, mà trước hết là phải xây dựng lại đập chắn trên và mương thoát lũ ngoại vi nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối" - ông Thức nói.

Bãi thải đe dọa khu dân cư

Trong khi đó, chất thải trong quá trình sản xuất alumin của Tổ hợp bôxit - nhôm Tân Rai đang được chất thành đống lớn tại một bãi đất trong khu dân cư, gây ảnh hưởng đến cuộc sống của nhiều hộ dân tại thị trấn Lộc Thắng (huyện Bảo Lâm, Lâm Đồng) từ 2 năm nay. 

Đây là bãi chứa chất thải của Công ty Hùng Anh (huyện Bảo Lâm) - đơn vị hợp đồng với Công ty Nhôm Lâm Đồng (đơn vị vận hành Tổ hợp bôxit - nhôm Tân Rai) để thu gom và xử lý chất thải rắn là tro bay, xỉ than và bã vôi phát sinh trong quá trình sản xuất alumin.

Theo phản ảnh của người dân, mùa mưa chất thải chảy tràn vào nhà, vùi lấp vườn tược, còn mùa nắng bụi bay mù mịt. 

"Chủ bãi chất thải nói đã xịt nước xử lý bụi tro nhưng khi nước hơi khô, bụi theo gió bay vào khu dân cư. Nhiều lúc có gió mạnh, mặt mũi ai cũng lợn cợn bụi. Nhà không mở cửa nhưng bụi vẫn bám hết vật dụng trong nhà, chưa kể nguồn nước có nguy cơ bị ảnh hưởng do rò rỉ từ bãi chứa thải này" - một người dân gần bãi chứa thải bức xúc.

Quan sát của chúng tôi cho thấy trung bình mỗi ngày Công ty Hùng Anh thu từ nhà máy hơn 200 tấn chất thải, rồi cho xe chở về bãi chứa này, rộng khoảng 3ha. Tại bãi chứa thải, hàng trăm ngàn tấn chất tro xỉ chất cao khoảng 10m. 

Tuy nhiên, chỉ 1/4 bãi thải có mái che, phần còn lại phơi ngoài trời, xung quanh là mương thoát nước và hàng rào sơ sài, không có trồng rào chắn cũng như đê bao bảo vệ.

Theo thông tin từ Công ty Nhôm Lâm Đồng, mỗi năm nhà máy bôxit thải khoảng 80.000 tấn chất thải rắn là xỉ than, tro bay, bã vôi từ hoạt động sản xuất alumin. Công ty đã hợp tác với 2 doanh nghiệp để xử lý toàn bộ chất thải rắn này theo hướng tái sử dụng. 

Ông Vũ Minh Thành, tổng giám đốc Công ty Nhôm Lâm Đồng, cho biết đã yêu cầu Công ty Hùng Anh phải hạ độ cao của bãi thải, che chắn và bơm nước liên tục để không phát tán bụi.

"Chúng tôi cũng yêu cầu phải tăng công suất của nhà máy gạch không nung, cát nhân tạo để không gây dồn ứ chất thải và đến cuối năm, Công ty Hùng Anh phải có bãi chứa thải mới nằm ngoài khu dân cư, có thiết kế chuyên dùng chứa thải" - ông Thành nói.

"Giải tỏa trắng" trong bán kính 500-700m

Đất nông nghiệp của người dân bị nứt nẻ, đứt gãy nghiêm trọng gần hồ bùn đỏ Nhà máy alumin Nhân Cơ - Ảnh: TRUNG TÂN

Trả lời về phản ảnh của người dân liên quan đến việc khói bụi nhà máy gây ô nhiễm môi trường lân cận và mùi hôi thối trong quá trình sử dụng các hóa chất để sản xuất alumin, ông Ngô Chí Trung, chi cục trưởng Chi cục bảo vệ môi trường Sở TN-MT Đắk Nông, cho biết cơ quan này tham mưu UBND tỉnh có văn bản đề nghị Bộ TN-MT cho lập hành lang an toàn xung quanh nhà máy.

UBND tỉnh Đắk Nông đề nghị cho thu hồi đất, giải tỏa để đảm bảo an toàn về khói bụi trong phạm vi 700m, khoảng cách an toàn với hồ bùn đỏ là 500m.

Ông Hoàng Văn Thức - phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường - cho biết ủng hộ chủ trương thu hồi đất của người dân trong bán kính an toàn từ 500-700m quanh hồ bùn đỏ và nhà máy nhưng việc thu hồi đất này chỉ để lập hành lang an toàn (không cho dân sản xuất nông nghiệp) hay chỉ di dời người dân cần tính toán lại.

"Chủ trương là vậy nhưng chúng tôi sẽ có nghiên cứu thêm, báo cáo Bộ TN-MT để làm đúng quy định" - ông Thức nói.

TR.TÂN

TTO - Chiều 14-9, đoàn công tác của Bộ Tài nguyên và môi trường (TN-MT) đã có buổi kiểm tra thực tế ở điểm sạt lở tại hồ chứa bùn đỏ Nhà máy alumin Nhân Cơ, huyện Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông.