Bãi rác Đa Phước sẽ phải mở cửa để người dân được vào tham quan, giám sát - Ảnh: N.TRIỀU

Theo số liệu của Sở Tài nguyên và môi trường TP.HCM, đầu năm 2013 lượng rác thải sinh hoạt mỗi ngày trên toàn địa bàn TP khoảng 6.500 tấn. Sau chưa đầy 5 năm, lượng rác thải sinh hoạt của TP hiện nay đã hơn 8.300 tấn/ngày (tăng hơn 27%) và dự báo đến năm 2025 sẽ “cán mốc” 13.000 tấn/ngày.

Tốn tiền, tốn đất

Ông Nguyễn Toàn Thắng - giám đốc Sở Tài nguyên và môi trường - cho hay đến nay TP đã từng bước kiểm soát tốt việc xử lý rác thải y tế, rác thải công nghiệp và chất thải nguy hại nhưng việc xử lý rác thải sinh hoạt vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.

Sau khi đóng cửa các bãi rác Đông Thạnh (năm 2000) và Gò Cát (năm 2007), toàn bộ rác thải sinh hoạt được đưa về chôn lấp ở hai khu xử lý tập trung tại xã Phước Hiệp, huyện Củ Chi và xã Đa Phước, huyện Bình Chánh.

Năm 2006, khi ký hợp đồng xử lý rác với Sở Tài nguyên và môi trường, Công ty TNHH Xử lý chất thải Việt Nam (VWS, chủ đầu tư dự án khu xử lý rác Đa Phước) cam kết sẽ xây dựng nhà máy tái chế chất thải công suất 500 tấn/ngày và làm phân compost công suất 1.000 tấn/ngày.

Tuy nhiên, chủ đầu tư thực hiện không đúng hợp đồng đã ký nên đến hết năm 2009 toàn bộ rác thải sinh hoạt của TP vẫn chỉ được xử lý bằng cách “truyền thống” là chôn lấp.

Năm 2010, khi các nhà máy xử lý rác của các công ty Vietstar, Tâm Sinh Nghĩa đi vào hoạt động thì một phần rác thải mới được phân loại để tái chế với tổng công suất khoảng 2.500 tấn/ngày.

Đến nay, mặc dù VWS cho biết đã xây dựng xong nhà máy tái chế rác thải và sản xuất phân compost nhưng với lý do rác thải mà TP giao chưa được phân loại tại nguồn nên các hạng mục này vẫn chưa thể vận hành.

Theo PGS.TS Lê Văn Khoa - Đại học Bách khoa TP.HCM, ngoài các thành phần không thể tái chế như sành sứ, thủy tinh có màu, gỗ... thì phần lớn rác thải đều có thể tái chế và sản xuất phân hữu cơ.

“Rác thải không phải là thứ bỏ đi mà thật sự là một nguồn tài nguyên, việc chôn lấp như TP đã làm lâu nay vừa tốn kém chi phí, tốn đất đai vừa lãng phí một nguồn thu rất lớn” - ông Khoa nói.

Khuyến khích đầu tư công nghệ hiện đại

Ông Nguyễn Toàn Thắng cho biết dự báo lượng rác thải sinh hoạt sẽ còn tăng mạnh trong những năm tới, do đó việc HĐND TP đặt ra yêu cầu giảm lượng rác sinh hoạt chôn lấp là điều tất yếu, phù hợp với nhu cầu phát triển bền vững và chủ trương định hướng của TP. Hiện TP đang khẩn trương tính toán, xây dựng phương án để đạt được kết quả tương ứng theo lộ trình.

Theo ông Thắng, TP đã làm việc với các chủ đầu tư đề nghị cải tạo, nâng cấp thiết bị máy móc của các nhà máy xử lý chất thải hiện hữu để tăng tỉ lệ tái chế chất thải.

Theo đó, các đơn vị xử lý chất thải đang hoạt động sẽ điều chỉnh, bổ sung dây chuyền công nghệ tiên tiến như đốt phát điện, khí hóa lỏng để giảm tỉ lệ chôn lấp.

Dự kiến Công ty Vietstar sẽ đốt 500 - 1.000 tấn, Công ty Tâm Sinh Nghĩa đốt 1.000 tấn và VWS khí hóa lỏng CNG 2.000 tấn rác.

Riêng bãi rác Đa Phước, TP cũng đã yêu cầu chủ đầu tư chuyển đổi công nghệ để đốt khoảng 2.000 tấn/ngày, trong tổng số hơn 5.300 tấn mà công ty đang nhận mỗi ngày.

Ngoài ra, theo ông Thắng, sau khi bãi chôn lấp số 3 của bãi rác Phước Hiệp bị sự cố buộc phải đóng cửa để khắc phục, sắp tới dự án này sẽ được tiếp tục đầu tư bằng công nghệ mới, không còn chôn lấp như trước.

Ông Lê Văn Khoa - phó chủ tịch UBND TP - cho biết trước đây do điều kiện kinh tế nên TP phải chấp nhận giải pháp chôn lấp hợp vệ sinh, nhưng hiện nay yêu cầu về bảo vệ môi trường, đất đai đòi hỏi phải chuyển đổi công nghệ mới phù hợp.

Theo ông Khoa, TP khuyến khích và cam kết tạo điều kiện để đầu tư các dự án với công nghệ hiện đại có tỉ lệ tái chế, thu hồi năng lượng cao và thân thiện với môi trường (khí hóa, đốt phát điện...) tham gia xử lý chất thải cho TP.