Bốn nhà hàng khách sạn lớn được gắn sao Michelin thì "quần chúng cần lao" mấy ai được trải nghiệm nên cũng không ý kiến.

Nhưng những hàng quán bình thường, hiện diện trong đời sống thường ngày, nay bỗng nhiên được "gá nghĩa" với Michelin thì lại làm người vỗ tay khen trúng, người lắc đầu chê trật, "quán này mà ngon cái gì, tôi ăn rồi tôi biết".

Chuyện ngon dở trong ăn uống tùy thuộc vào cảm nhận của mọi người (vậy nên những nhà phê bình ẩm thực tự phong trên mạng mới có đất sống).

"Người sành ăn chân chính cũng giống người đi chinh phục, thường thản nhiên trước đau đớn của kẻ khác". Luật sư, nhà chính trị người Pháp Jean-Anthelme Brillat-Savarin - tác giả cuốn Physiologie du goût (tạm dịch: Sinh lý học của vị giác) - từng viết như thế.

Câu nói cũng được nhà văn Jo Kyung Ran lấy làm đề từ trong một chương của tiểu thuyết Lưỡi. Còn nhớ những tháng đầu năm nay, dân tình một phen được chứng kiến cuộc càn quét của những "chiến thần" lướt qua các hàng quán.

Ai cũng chứng tỏ mình sành ăn, trong một cuộc "chinh phục" rõ ràng là làm tổn thương các ông bà chủ lẫn thực khách.

Ngôi sao Michelin cũng là một cuộc chinh phục khác mà trên đường đi của nó, có quán được công nhận, có quán được bỏ qua. Và có lẽ không ít quán sẽ tận hưởng niềm vui khi được làm kẻ ngoại cuộc ấy.

Ta sống trong một thế giới đổi thay từng ngày, và bất cứ điều gì cũng đang xếp hàng chờ vào "sách đỏ". Việc một quán ăn tồn tại hàng chục năm trời, đã lưu lại ký ức về hương vị của một thành phố.

Tô phở không nước béo, thịt ít mỡ, nướng ít khét, thêm một số thức ăn kèm "ngoại lai"… cũng là một bản lịch sử không chính thức về những đổi thay về thói quen, cách sống, quan điểm của cộng đồng.

Đằng sau quán ăn còn là cuộc đời, là câu chuyện. Chính đầu bếp một sao Michelin Jay Fai trong loạt phim Ẩm thực đường phố: châu Á của Netflix đã chia sẻ hành trình từ một thợ may đến chủ một quán ăn nhỏ mà cả thế giới biết đến.

Với các loạt phim tài liệu về ẩm thực khác, khán giả được "đi xuyên Trung Quốc" xem cách một món lẩu có thể gắn kết được các thế hệ của dòng họ trong loạt phim 7 tập Câu chuyện quanh nồi lẩu sôi; cách ba con người khác biệt, mưu sinh ở chợ có thể quây quần, chăm lo nhau quanh tô bún gạo nóng trong 5 tập phim Yêu đến từng sợi; hay cách những món canh bình thường tiết lộ lịch sử, văn hóa của một đất nước trong 3 tập phim Hàn Quốc qua những món canh.

Nếu chinh phạt là niềm vui của kẻ sành ăn, thì được lặng lẽ hòa vào đám đông thực khách, hỏi thăm người đầu bếp quen, nghe một câu chuyện vãn, ăn một món ăn hợp khẩu vị là một niềm vui kiểu khác.

Niềm vui của việc chọn quán ăn vượt trên những định kiến, phá bỏ cái kiểu cách và nhãn mác hay danh vọng phù phiếm.

Tôi từng thắc mắc vì sao những thước phim về xe mì dựng tạm ở góc đường của một cụ ông người Nhật có hơn 5 triệu lượt xem trên YouTube.

Vì già cả nên một tô mì ông chuẩn bị rất lâu, tô mì nhìn cũng không phải quá đặc biệt, xe mì cũng không đông khách.

Nhưng nhìn cách khách hàng kiên nhẫn, trò chuyện với nhau, cách ông chủ chăm chút từng tô mì; tôi biết thứ người ta tận hưởng không chỉ là hương vị của món ăn, mà còn là hương vị của đời sống.

Đời sống ấy không lấp lánh ánh sáng một ngôi sao, nó là bụi đường, là mặn chát nước mắt, là nơi ta học lau đũa trước khi ăn và biết cảm ơn vì một ly trà đá quán tặng thêm, nơi mà ta có thể trả lời ta tự do và vui vẻ thế nào trong những lựa chọn của riêng mình.

Những ồn ào quanh chuyện nhà hàng ăn uống gần đây làm tôi nhớ đến Những nhà hàng trong sách đỏ - The road to red restaurants list - một bộ phim truyền hình Nhật, theo chân một trung niên văn phòng lang thang khắp nơi, khám phá những quán ăn anh chưa thử bao giờ và có nguy cơ đóng cửa.

Đó có thể là một quán ven đường với rất nhiều món ăn, cũng có thể chỉ là ngôi quán nhỏ kiêm nhà ở nơi một người vợ nhẫn nại chờ đợi người chồng của mình, rồi được cụ bà hàng xóm dạy nấu ăn và mở quán.

Điều đáng quý ở bộ phim này là chỉ tìm đến những quán bình dân có thật, và đến cuối phim thường xuất hiện nhân vật nguyên mẫu kèm dòng chữ "bộ phim được quay dựa trên tình hình thực tại của nhà hàng."