Những nhánh lục bình mùa nước dâng - Ảnh: TRÂN DUY

Cuối tháng 6, về một số vùng miền Đông Nam bộ như Tây Ninh, Đồng Nai đã thấy những đám lục bình dập dình xanh mướt đọt non. Chị chủ nhà trọ mời chúng tôi một món độc đáo: canh chua cá đồng nấu với đọt lục bình non.

Theo lời chị: “Cứ lặt đọt non, rửa sạch để ráo. Cá làm sạch bỏ vô. Mùa này chưa có cá linh thì nấu cá rô phi, cá tra gì cũng ngon. Sang hơn thì cá điêu hồng. Bỏ cá vô, nêm nếm vừa miệng, cá vừa chín thì bỏ đọt lục bình non vào, chừng hai phút tắt lửa. Ăn với bún hay cơm đều ngon”.

Tháng 7 về Vĩnh Long, mẹ bạn cũng đãi món canh chua cá đọt lục bình. Nhìn đám trai thành phố chan chan húp húp, bà cười: “Cứ mùa nước dâng là lục bình rộ, không chỉ rộ lá mà còn tím ngắt bông.

Hồi nhỏ bác cũng hay chơi đồ hàng với cọng lục bình. Trai gái chơi với nhau cũng hay ngắt bông tặng nhau. Còn nhà quê, bông với đọt lục bình luôn là một món rau điền dã, vừa mát vừa ngon.

Nhưng có dạo báo chí nói cây lục bình có độc nên không ai còn dám ăn. Bác thì vẫn ăn. Chỉ lựa đọt non của những cây lục bình sạch. Nấu canh chua với cá đồng, lá me non như công thức lưu truyền từ ông bà thời khai hoang”.

Thảm hoa lục bình tím ngát - Ảnh: CAO CÁT

Bông lục bình - Ảnh: CAO CÁT

Đi hái lục bình ở Tây Ninh - Ảnh: TRÂN DUY

Rồi như hồi ức bà kể tiếp: “Ông bà mình xưa ăn mạnh lắm, chắc tại hồi đó cỏ cây không bị ô nhiễm. Cứ nói đọt lục bình ngon ngang ngửa ngó sen, bồn bồn. Ăn sống như rau, kỹ hơn thì luộc, xào mỡ, nấu canh. Canh thì nhiều món, nấu với tép, cá, không thì tôm khô. Luộc chấm cá kho, xào da heo lòng heo là món mấy ông khoái.

Còn hái thì chọn loại thân dài, mỗi bụi chỉ tước lấy một đọt non nhất (gọi là ngó lục bình). Mang về rửa sạch và tách nhỏ ra. Nhà giàu thì hay nấu canh chua với cá tai tượng, nhà tá điền thì nấu cá rô.

Cách nấu thì y thinh món canh chua thường, cứ bắc nồi nước lên bếp, làm chua nước bằng me chín, khế, cơm mẻ. Nước sôi thì bỏ cá vô, nêm nếm vừa ăn thì nhắc xuống bỏ ngò gai, ớt. Còn lục bình chỉ bỏ lục bình khi nước sôi để giữ độ giòn ngọt và ngon của loại rau trôi theo con nước này”. 

Với tụi tôi, món canh chua cá lục bình khá lạ. Cọng lục bình vừa mềm, vừa giòn giòn, lại thơm và chua dịu, quyện với cá đồng tươi tạo ra một hương vị rất đặc trưng. Nếu biết ăn cay thì dầm thêm chén muối ớt để chấm. Mưa lạnh, ngồi ăn hít hà rất "đã".

Riêng nhóm bạn trẻ của tôi vừa trở về sau chuyến đi mùa hè xanh ở Cù Lao Dung, Sóc Trăng thì có một trải nghiệm canh chua cá đọt lục bình non "ngộ" hơn. Cũng là đọt lục bình non, cá đồng nhưng món để làm chua lại là trái bần thay cho chanh, me, xoài, giấm, cơm mẻ…

Cá đồng - Ảnh: TRÂN DUY

Đọt lục bình rửa sạch - Ảnh: TRÂN DUY

Canh chua cá đọt lục bình - Ảnh: TRÂN DUY

Trước khi nấu canh chua, người dân chọn vài ba trái bần chín cây, dùng chài nhỏ đâm cho giập nát rồi quậy đều, sau đó lượt lấy nước cốt. Tỉ mẫn đợi cho nồi nước thật sôi, thả cá vừa chín là cho nước bần vào, kế đó là nêm nếm. Trái bần cho ra nước vị chua thanh, thơm dịu.

"Tụi em đi nắng về mệt chỉ cần húp một muỗng canh cũng thấy ngọt dạ, càng ăn càng tỉnh táo", một cô bé hồn nhiên kể.

Cứ thế, chỉ cần cá đồng, đọt lục bình non, trái bần, món canh chua cá đọt lục bình xứ Cù Lao Dung đã trở thành hành trang ẩm thực đầy lưu luyến cho các chàng trai cô gái trẻ thành phố...