Tép tươi rói mới bắt về nấu canh khoai mì thì tuyệt ngon - Ảnh: Minh Kỳ

Thuở trước, quê tôi (một vùng đất phía nam Quảng Ngãi) nghèo xác xơ. Bữa cơm chủ yếu là cơm độn khoai lang, khoai mì cùng những sản vật đồng quê: cá đồng, tôm, tép… Những lúc rỗi rãi, bà con í ới gọi nhau mang nhủi ra đồng để bắt những con cá nhỏ, tôm, tép mang về cải thiện bữa ăn trong gia đình.

Nhủi là dụng cụ đánh bắt với những thanh tre chẻ nhỏ bện cùng mây rừng gắn với miếng gỗ phía trước và hai đoạn tre phần ngọn làm tay đẩy.

Người dân quê đặt nhủi xuống nước rồi còng lưng đẩy về phía trước. Lát sau, dừng lại nhặt rong, rác rồi nhấc cao đầu nhủi phía trước cho tôm, tép, cá con rơi vào chiếc giỏ tre đeo bên hông.

Sau cả buổi lội bì bõm trong nước mới kiếm được mớ cá nhỏ cùng với ít tôm và nhiều nhất là tép. Tép mang về đến nhà đổ ra rổ vẫn còn búng tí tách trước ánh mắt rạng ngời của lũ trẻ thơ chờ có được bữa ăn ngon.

Những bà nội trợ khéo tay chế biến các món ăn “hút” cơm độn khoai từ tép: tép rang, canh khoai mì nấu tép, tép xào dưa cải muối chua.

Món tép rang khá “hút” cơm - Ảnh: Minh Kỳ

Món tép rang chế biến khá đơn giản nhưng đậm đà hương vị, luôn được “ưu ái” trong bữa cơm gia đình. Rửa sạch tép để cho ráo nước rồi trộn đều với ít muối xay nhuyễn. Đun sôi ít dầu phộng rồi cho hành tím thái nhuyễn vào đến khi bốc mùi thơm thì cho tép vào chảo, thêm dăm lát ớt và dùng đũa đảo đều.

Khi nước trong chảo dần cạn thì cho vào ít đường, đảo đều rồi nhấc xuống khỏi bếp. Đợi tép vừa nguội, nhấc chảo lên bếp và đun nhỏ lửa đến khi tép sẫm màu thì cho thêm ít tiêu xay nhuyễn là đã có món tép rang đậm đà hương vị.

Thịt tép ngọt và săn chắc cùng với lớp vỏ cứng giòn lẫn với vị mặn của muối, vị ngọt từ đường và vị cay của tiêu, ớt… lưu mãi nơi đầu lưỡi. Con trẻ líu ríu đưa chén xin xúc thêm cơm. Món tép rang dân dã, đậm đà quyện với vị ngọt bùi từ cơm gạo phảng phất hương vị đồng quê.

Món dưa cải chua xào tép - Ảnh: Minh Kỳ

Nhiều người dân quê tôi thường bảo nhau: “Tép xào dưa cải dai lại giòn/Dẫu cơm trộn củ cũng thấy ngon”.

Hũ dưa cải muối chua thường hiện diện trong bếp của những người dân quê, tỏa mùi thơm đặc trưng mỗi khi mở nắp. Vớt dưa cải chua ra khỏi hũ, rửa sạch rồi vắt nhẹ tay cho ráo nước, cho vào chảo dầu phộng đun sôi trên bếp cùng với ít muối.

Tiếp đến cho tép rửa sạch vào chảo rồi dùng đũa đảo đều, nêm gia vị cho vừa ăn. Khi dưa cải chua vừa chín, tép chuyển sang màu nâu đỏ thì rắc ít tiêu xay nhuyễn, dùng đũa đảo nhẹ rồi nhấc xuống khỏi bếp múc ra đĩa.

Bữa cơm gia đình càng thêm ấm cúng với món tép xào dưa cải vừa dai lại giòn. Vị chua của dưa quyện với vị ngọt của tép hòa cùng hương vị của gia vị tạo cảm giác khó phai. Chén cơm gạo lúa mới dường như ngọt bùi và thơm ngon hơn thường ngày.

Tô canh khoai mì nấu tép - Ảnh: Minh Kỳ

Chưa hết, không phải ngẫu nhiên mà những bậc cao niên ở quê tôi thường ngân nga: ““Ai ơi nhớ lấy khoai mì/Nấu canh với tép biết gì ngon hơn?”, khi thưởng thức món canh khoai mì nấu tép.

Khoai mì gòn bóc vỏ, rửa sạch rồi dùng dao thái mỏng, ngâm trong nước khoảng mươi phút vớt ra để ráo. Đun sôi dầu ăn với hành tím thái mỏng rồi cho tép cùng với gia vị: muối, đường, bột ngọt vào xào chung đến khi tép vừa chín. Cho nước sôi cùng với khoai mì thái lát vào nấu khoảng mươi phút.

Nêm thêm gia vị cho vừa ăn rồi cho hành lá thái nhỏ vào nồi và nhấc ra khỏi bếp, rắc ít tiêu xoay nhuyễn thế là đã có món canh khoai mì nấu tép thanh đạm và ngọt lành. Vị bùi của khoai xen lẫn vị ngọt của tép hòa cùng hương vị của hành lá và gia vị cứ “mềm môi, ngọt lưỡi”, tan dần trong miệng…

Giờ vắng những người vất vả còng lưng nhủi tép trên đồng. Nhiều người chuyển sang đặt giàn đăng nò nơi đầm nước bắt tép rồi mang bày bán nơi chợ quê. Tôi có dịp theo chân người bạn đi dỡ đăng nò bắt tép trên đầm Lâm Bình (Đức Phổ, Quảng Ngãi) vào đêm khuya giá lạnh.

Gần 3g sáng, tôi cùng với anh cuốc bộ hơn 1km đến bờ đầm rồi vội đẩy chiếc ghe nhỏ xuống nước. Chân tôi giật thót như chạm phải băng giá khi lội trong làn nước lạnh.

Sau hơn 20 phút vươn vai chèo ghe, anh lội xuống nước kiểm tra và đổ tép cùng với những con cá nhỏ trong nò vào chiếc rổ trên ghe. Về đến nhà, mẹ anh vội mang mớ tép tươi rói đến phiên chợ sớm trong gió se lạnh để sẻ chia hương vị đồng quê.