* Nói về giáo dục thì việc chạy theo thành tích là một vấn đề mà lâu rồi vẫn chưa khắc phục được. Theo phó giáo sư, ông có thể đưa ra những biện pháp nào để khắc phục tình trạng đó? (Võ Thị Huyền Kim, 15 tuổi, Huyenkimvo@...)

- PGS Văn Như Cương: Tôi nghĩ đối với giáo dục nên đề cao khẩu hiệu "dạy thật, học thật". Trước kia Bác Hồ nói "Dạy tốt, học tốt". Nhưng để làm được điều đó thì cần phải "dạy thật, học thật".

Nếu chúng ta thống nhất như vậy, thì việc chạy theo thành thích sẽ là "dạy giả, học giả", "dạy dối, học dối" và để đạt mục tiêu "dạy tốt, học tốt" thì bệnh chạy theo thành tích sẽ không còn "đất" tồn tại.

* Con không hiểu vì sao lần đổi mới hay cải cách giáo dục 2015 sắp tới lại không bắt đầu từ các trường sư phạm? Có phải chúng ta đang lúng túng, vội vã trong cách làm giáo dục? (Phan Hưng Duy, 17 tuổi, duyphanhung@...)

- PGS Văn Như Cương: Trong đề án đổi mới giáo dục lần này đã chú trọng đến vấn đề đổi mới các trường sư phạm, điều đó là đúng. Chúng ta phải bắt đầu từ người thầy, thầy phải biết đổi mới từ cái gì, đổi mới như thế nào...Không chỉ thầy giáo tương lai, mà còn cả những thầy giáo đang đứng lớp cũng phải được đào tạo thích hợp.

* Phải làm gì để giáo viên truyền đạt hết nội dung chương trình học ngay trên lớp, với điều kiện học sinh hiểu đạt theo quy định? Hiện nay đa số học sinh không hiểu tại lớp, phải cần giáo viên dạy thêm tại nhà của giáo viên. (Nguyễn Quang Vinh, 1957 tuổi, quangvinhtv@...)

- PGS Văn Như Cương: cần giảm lượng kiến thức, môn học không cần thiết trong chương trình phổ thông. Chỉ dạy học những gì cần thiết nhất, không dạy những thứ phù phiếm vô bổ, tăng cường rèn luyện kỹ năng, tăng cường giáo dục để "làm người"... Nếu thực hiện được điều đó thì có thể sẽ hy vọng chấm dứt được việc học thêm, dạy thêm tràn lan.

* Thưa PGS, phát biểu tại một Hội nghị quán triệt Nghị quyết của Bộ Giáo dục và đào tạo ngày 28-12 vừa qua, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam có nói rằng: Phải đột phá đổi mới từ Bộ Giáo dục và đào tạo là đầu tiên. Vậy theo ý kiến riêng của PGS thì đó là những đột phá nào? Xin cảm ơn PGS! (Hoàng Minh Tân, 55 tuổi, ngaho.tvql@...)

- PGS Văn Như Cương: Tôi rất tán thành ý kiến đó của Phó Thủ tướng. Cần phải cải tiến ngay từ "bộ não" của ngành GD-ĐT. Ở đó không cần có những công chức giáo dục sáng cắp ô đi, chiều cắp ô về. Mà cần những nhà sư phạm, nhà giáo dục có tâm huyết thực sự với sự nghiệp trồng người.

* Kính thưa PGS, trong giai đoạn hiện nay việc đào tạo đội ngũ giáo viên trên cả nước vẫn tiếp tục. Trong khi đó số học viên ra trường không thể bố trí việc làm hết. Là một nhà giáo tâm huyết với ngành giáo dục nước nhà, ông có kế sách nào hay để giúp ngành? (Ngô Sỹ Thân, 45 tuổi, ngosythan@...)

- PGS Văn Như Cương: Theo tôi biết Bộ GD-ĐT đã có kế hoạch cắt giảm chỉ tiêu đào tạo của các trường sư phạm, vì thực tế giáo viên đang dư thừa. Các trường sư phạm có thể chuyển việc đào tạo sinh viên mới để trở thành thầy giáo mới bằng cách đào tạo lại các thầy giáo cũ đang đứng lớp.

Nếu được như vậy, các trường sư phạm vẫn có việc làm, nhưng không để giáo viên tốt nghiệp thừa nhiều quá. Với cách này chất lượng đội ngũ giáo viên sẽ được nâng lên, phục vụ yêu cầu đổi mới giáo dục.

* Thưa PGS, tại sao đợt cải cách giáo dục lần này bắt đầu từ 2015, mà bây giờ Bộ Giáo dục và đào tạo chưa có động thái gì từ giáo viên và sách giáo khoa? (Nguyễn Văn Khôi, 55 tuổi, khoinv.cd@...)

- PGS Văn Như Cương: Tôi cũng nóng ruột như bạn. Và tôi cũng cảm thấy chưa có động thái gì rõ ràng. Hoặc là do chúng ta chưa biết, nhưng lo lắng lắm thay!

* Là người dân, qua theo dõi quá trình "chỉnh sửa" của ngành giáo dục, tôi chỉ thấy "cải lùi" chứ không "cải tiến". Học sinh cấp 3 sáng học trên lớp, chiều học phụ đạo của trường, tối học thêm tại nhà giáo viên. Thật trái khoa học, hậu quả học sinh"tối mắt tối mũi", giáo viên cấp 3 "giàu sụ" dạy ở huyện mà có tiền "tỉ" mua nhà thành phố". Vậy theo giáo sư làm gì để thay đổi "tệ nạn" này? (Hoàng Hà, 45 tuổi, langduh@...)

- PGS Văn Như Cương: Không phải giáo viên nào cũng kiếm tiền hàng tỷ do dạy thêm. Thầy giáo các môn như Giáo dục công dân, Công nghệ, Thể dục...thì không thể dạy thêm ở đâu cả.

Cho nên vấn đề nâng cao đời sống giáo viên luôn luôn phải đặt ra. Còn việc học sinh THPT phải học đầu tắt mặt tối là do chương trình quá nặng, còn nhiều bất cập. Chúng ta hy vọng lần này là cải tiến thực sự chứ không phải "cải lùi" như bạn nói. Vì không biết còn có thể lùi về đâu được nữa.

* Kính gửi PGS Văn Như Cương: Người Việt Nam rất thông minh, nhưng kết quả nghiên cứu khoa học rất hạn chế. Theo tôi, có một nguyên nhân rất quan trọng, đó là văn hóa của người Việt. Văn hóa cộng đồng, làng xã, quan tâm lẫn nhau của người Việt. Bên cạnh những khía cạnh tốt đẹp của nó, cũng có mặt trái là làm triệt tiêu động lực của con người, làm mỗi người không dám sống "khác người" trong xã hội, vì sẽ bị coi là lập dị, là gàn… Thầy có đồng ý với quan điểm này không? Văn hóa Nho giáo có ảnh hưởng gì đến tình trạng ở trên không? (Nguyễn Hưng Thắng, 40 tuổi, daticb@...)

- PGS Văn Như Cương: Ta vẫn thường nói "Ba anh thợ giày thành một Gia Cát Lượng". Tuy nhiên với văn hóa người Việt, việc này ngược lại, ba anh Gia Cát Lượng ngồi với nhau có khi thành một anh thợ giầy.

Bạn có thể tự hiểu về thực tế này.

* Thưa thầy, không phủ nhận giáo dục nước ta còn nhiều bất cập. Những người làm công tác quản lý giáo dục cũng đều là những người có trình độ, học thức, học hàm, học vị, cũng lăn lộn nhiều trong môi trường giáo dục... thế thì tại sao nền giáo dục chúng ta cứ loay hoay mãi thế? (Thanh Vân, 52 tuổi, trieukietlong@...)

- PGS Văn Như Cương: Đúng là giáo dục nước ta cứ loay hoay mãi. Đó là vì giáo dục rất ngại đổi mới, không muốn đổi mới, hơn thế nữa là không biết cách đổi mới.

Do đó bao nhiêu năm giáo dục nằm im một chỗ, không chuyển động, nhúc nhích. Tất nhiên, nằm im một chỗ sẽ bị bại liệt. Bởi vậy, việc đổi mới căn bản, toàn diện lần này mang lại cho ta chút ít hy vọng nào đó.