Cuộc sống và những suy nghĩ của con người luôn phức tạp, không thể gọi tên bằng một khái niệm, định nghĩa. Đời thì đa sắc màu, không có đúng, không có sai. Còn ý niệm, lựa chọn không thể nắm bắt được. Hành động do ta quyết định, cân nhắc việc gì nên và không nên làm.

Đây là những thông điệp khiến nhiều khán giả tâm đắc khi xem 13 đức thầy.

Sự thiện lương và đức tin của con người

Câu chuyện vở diễn lấy bối cảnh trên Thiên đình, đề cập truyền thuyết về 12 bà mụ và 13 đức thầy.

Tương truyền rằng dưới sự cai quản của Đức Bảo Sanh Đại Đế (NSƯT Thành Lộc đóng), nếu 12 bà mụ có nhiệm vụ định hình định dạng nên hình hài con người thì công việc của 13 đức thầy là uốn nắn, dạy dỗ cho họ từ khi chào đời đến lúc trưởng thành.

Trong 13 đức thầy có 7 thầy dạy thất tình: hỷ, nộ, ái, ố, ai, lạc, dục; 6 thầy dạy lục căn: nhãn, nhĩ, tỉ, thiệt, thân, ý. Họ là biểu tượng của sự giáo dục, nuôi dưỡng cả tâm hồn lẫn trí tuệ, dạy dỗ con người biết thế nào là đúng sai, thế nào là đạo đức, pháp luật.

Cho đến một ngày, đức thầy 13 - người phụ trách việc nuôi dưỡng ý niệm cho con người - đột nhiên mất tích. Bảo Sanh Đại Đế phải xuống trần gian để tìm ông, từ đây chứng kiến thêm nhiều câu chuyện, những khía cạnh khác của người phàm.

Mang đậm chất kịch dân gian, 13 đức thầy đặt ra nhiều suy ngẫm, vấn đề thời sự mà có thể xuất hiện trong bất kỳ bối cảnh xã hội nào.

Đó là câu chuyện châm biếm những con người được trọng vọng nhờ vào việc buôn thần bán thánh, lợi dụng đức tin tín ngưỡng để trục lợi. Quan lại, cường hào thì dựa vào chức quyền để chiếm đất, hà hiếp người dân vô tội. Vở diễn cũng phê phán việc ỷ đông hiếp yếu, u mê tin vào những điều chưa được xác thực để rồi dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

Thế nhưng trong thế giới hỗn độn ấy vẫn có ánh sáng le lói của sự thiện lương khi con người chấp nhận gạt bỏ những niềm riêng, thậm chí tình thân để đứng về công lý.

Xem 13 đức thầy, ta liên tưởng một quan điểm trong sách Muôn kiếp nhân sinh 2 của Nguyên Phong: "Số phận con người không bao giờ cố định mà luôn thay đổi tùy theo tâm thức và sự thức tỉnh của người đó".

Tâm thức, ý niệm sẽ quyết định số phận của mỗi người. Nếu sống sai thì phải chịu trách nhiệm và chịu luật nhân - quả chứ không nên ỷ lại vào thần thánh, mong cầu những điều xa rời thực tế, không phù hợp với bản thân.

Vũ đạo ballet trong kịch dân gian

Chia sẻ trong hồi ký Tâm thành và Lộc đời - Hãy cứ cho đi từ cõi này, Thành Lộc từng tâm sự sau 1975 khi tham gia đội múa của Nhà Thiếu nhi TP, anh đã thầm mơ sẽ thành vũ công ballet chuyên nghiệp.

Đây có lẽ là một trong những lý do mà người xem thấy hầu hết các vở kịch mà Thành Lộc dựng trên sân khấu Thiên Đăng đều không thể thiếu yếu tố nhảy hoặc múa và luôn thấp thoáng những điệu ballet uyển chuyển. Vả lại, nhảy múa cũng là cách hữu hiệu để tạo sự sinh động cho vở diễn.

Trong 13 đức thầy, phần nhảy, múa được vận dụng ở nhiều cảnh, phối hợp giữa dân gian và quốc tế như: múa mâm vàng; nhảy thiết hài; có những đoạn pha chút hơi hướng của ballet...

Trong nhiều phân đoạn, vở cũng lồng ghép các giai điệu dân ca vào phần nhạc đệm.

Nhiều phân đoạn trong vở không sử dụng lời thoại mà được diễn tả bằng hành động, vũ đạo. Ánh sáng giúp khắc họa rõ nét hơn nội tâm của nhân vật.

Điều này cũng đòi hỏi các diễn viên, cũng như chính đạo diễn, biên đạo múa sáng tạo để làm sao cho khán giả hiểu và thấm ý đồ truyền tải.

13 đức thầy có cảnh trí tối giản, phần chuyển cảnh khéo léo, không quá lâu để tạo ra sự ngắt quãng. Điều này cũng tương đồng như phong cách dàn dựng ở vở Giáng Hương, Những con ma nhà hát của Thành Lộc.

Chia sẻ với Tuổi Trẻ, Dung Trần (25 tuổi) cho biết bạn đã đi xem 13 đức thầy từ những ngày đầu công diễn: "Phần mở màn là một cuộc dạo chơi của ánh sáng. Lung linh, choáng ngợp. Mờ ảo, diệu kỳ. Nó cuốn mọi ánh nhìn, mọi sự chú ý lẫn hơi thở theo từng chuyển động. Vũ đạo đan xen giữa dân gian và hiện đại.

Đây được cho là một làn gió rất mới tại Thiên Đăng. Từng cái hất quạt, chuyển động tay chân, hòa cùng biểu cảm gương mặt, màu sắc và thiết kế của phục trang...

Với mình, kịch nói có tác động đến suy nghĩ, nhận thức nhanh chóng và hiệu quả nhất. Mình đã từng tìm lại được chính mình thông qua những vở kịch.

Dù suy cho cùng, đó cũng chỉ là nhận thức, cảm nhận của mỗi con người mà thôi. Như tinh thần vở kịch truyền tải, rằng ở đây không có đúng, không có sai, chỉ đơn giản là sắc màu của cuộc sống!".

Công diễn vào dịp Tết, 13 đức thầy - đức thầy 13 (tác giả: nhà văn Nguyễn Ngọc Thạch, đạo diễn: NSƯT Thành Lộc, âm nhạc: Trương Khoa, biên đạo múa: Dương Nam Long) nhanh chóng trở thành một trong những vở diễn "cháy" vé tại sân khấu kịch Thiên Đăng.

Sau Lộ hàng, Giáng Hương - Sân khấu về khuya, Những con ma nhà hát, đây cũng là vở diễn thứ tư do Thành Lộc "cầm trịch" trong vai trò đạo diễn kể từ khi anh đồng thành lập sân khấu Thiên Đăng.

Ngoài Thành Lộc, 13 đức thầy - đức thầy 13 còn có sự tham gia của các nghệ sĩ Hữu Châu, Lê Khánh, Tuấn Khải, Hồ Giang Bảo Sơn, Lê Hoàng Giang, Quốc Trung, Ngọc Xuyên, Don Nguyễn, Trang Tuyền và nhiều diễn viên khác.

Sân khấu Thiên Đăng dựng kịch từ tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp

Thông tin Sân khấu Thiên Đăng dựng vở Chuyến đò định mệnh từ kịch bản Đến bờ bên kia của tác giả Nguyễn Huy Thiệp, khiến nhiều người trong giới chú ý.