Đối với Đại sứ Marc Knapper, mối quan hệ song phương Việt - Mỹ về cơ bản đã mang tính chiến lược. Ông "cực kỳ hi vọng" về khả năng nâng cấp mối quan hệ này lên Đối tác chiến lược.

Việc nâng cấp quan hệ Việt - Mỹ lên Đối tác chiến lược đã được nhắc tới nhiều lần. Triển vọng này chắc chắn tiếp tục nằm trong số những nội dung quan trọng khi bước sang 2023 - thời điểm hai nước kỉ niệm 10 năm quan hệ Đối tác toàn diện.

Đó cũng sẽ là một trong những cột mốc đáng nhớ của Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Marc Knapper, người đã bắt đầu nhiệm kỳ trong giai đoạn khá đặc biệt. Khi chính trị quốc tế chứng kiến nhiều biến động với những khó khăn về kinh tế, xung đột vũ trang, và căng thẳng địa chính trị đan xen, vai trò siêu cường của Mỹ càng trở thành tâm điểm. Trong bối cảnh đó, quan hệ Mỹ - Việt Nam có thể là trường hợp phản ánh khá đầy đủ cam kết và chính sách đối ngoại của Washington.

Trả lời TTCT trong cuộc trò chuyện cuối năm 2022, Đại sứ KNAPPER đã chia sẻ về nhiều vấn đề, từ quan hệ song phương, khả năng Tổng thống Joe Biden thăm Việt Nam, cho tới cam kết và cả hoài nghi về "chủ nghĩa bảo hộ" hay cam kết của Mỹ với khu vực.

* Gần một năm từ lúc đảm nhận công việc ở Việt Nam, theo Đại sứ đâu là thành tựu quan trọng nhất của ông đến nay và điều khiến ông hài lòng nhất trong công việc là gì?

- Thật khó nêu ra thành tựu quan trọng nhất, vì đã có rất nhiều diễn biến trong mười tháng qua với chúng tôi, cả tôi và đội ngũ sứ quán Mỹ tuyệt vời tại Việt Nam. Nhưng tôi có một vài ví dụ. Đầu tiên, chúng ta đã có một chuyến thăm thực sự thành công của Thủ tướng (Phạm Minh Chính) tới Washington hồi tháng 5, nhân sự kiện Thượng đỉnh đặc biệt Mỹ - ASEAN.

Thủ tướng Phạm Minh Chính chụp ảnh chung với Tổng thống Mỹ Joe Biden trong chuyến công tác Hoa Kỳ vào tháng 5-2022 - Ảnh: DƯƠNG GIANG

Trong khi Hội nghị thượng đỉnh ASEAN là tâm điểm, điều tuyệt vời ở chỗ Thủ tướng cùng đi với rất nhiều người khác và các bộ trưởng Bộ Công an, Kế hoạch & đầu tư, Tài nguyên & môi trường, Công thương… Và họ không chỉ tới Washington mà còn tới Boston, New York, San Francisco. Qua những chuyến đi này, tôi cho rằng đó gần như là một chuyến thăm chính thức cấp nhà nước.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng tham gia thảo luận câu chuyện sáng kiến Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPEF). Chúng tôi xem IPEF là nhân tố quan trọng và trung tâm trong việc gắn kết kinh tế với khu vực… IPEF thực sự là nỗ lực của thế kỉ 21, không chỉ gắn kết về kinh tế mà còn cùng xử lý các vấn đề lớn nhất trong thời đại của chúng ta, như sự gián đoạn chuỗi cung ứng chẳng hạn.

Tôi cũng nhận ra rằng Việt Nam hiện nay xếp thứ 5 trong các nước có số sinh viên học tại Mỹ nhiều nhất. Nếu so với Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Canada hoặc Vương quốc Anh về phương diện quy mô dân số hay thu nhập bình quân, số lượng sinh viên, học sinh Việt Nam như vậy là rất ấn tượng. Điều đó phản ánh chất lượng trong mối quan hệ của chúng ta, niềm tin của các bậc phụ huynh khi đưa con em tới Mỹ.

* Ông vừa đề cập tới IPEF. Vai trò của Việt Nam trong IPEF là gì? Vì sao Mỹ chọn Việt Nam và một số quốc gia Đông Nam Á nhất định?

- Khi nói đến cấu trúc kinh tế khu vực, Việt Nam là sự lựa chọn tự nhiên, xét về tầm quan trọng của nền kinh tế và vai trò quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng. Theo quan điểm của tôi, chúng ta không thể có một kiến trúc kinh tế khu vực không có Việt Nam. Không thể nào. Thật ra mà nói, mục tiêu của IPEF rất phù hợp với các mục tiêu trong quan hệ song phương Mỹ - Việt Nam, đó là thúc đẩy thương mại, tăng cường khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng, xây dựng cơ sở hạ tầng bền vững…

* Tôi muốn nói một chút về vài lo ngại đối với chính sách của Mỹ. Có một số ý kiến lo ngại, cho rằng Mỹ từng "bỏ rơi đồng minh", ví dụ sự kiện Bãi cạn Scarborough, việc rút quân khỏi Afghanistan. Ông bình luận gì về các ý kiến này?

- Tôi nghĩ nếu bạn đồng thời nhìn vào một số điểm, ví dụ cam kết rất mạnh mẽ và rõ ràng của chính quyền Biden với Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, mà chúng tôi đã nêu rõ trong các tuyên bố chính sách trọng yếu như Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Chiến lược An ninh quốc gia, IPEF… có rất nhiều tín hiệu rõ ràng rằng chính quyền của chúng tôi nhìn nhận tầm quan trọng của Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương với an ninh, thịnh vượng của Mỹ trong hiện tại và tương lai.

triệu liều vắc xin ngừa COVID-19 loại Moderna về đến sân bay Nội Bài (Hà Nội). Đây là số vắc xin được Mỹ tặng Việt Nam thông qua cơ chế COVAX - Ảnh: NAM TRẦN

Chính quyền Biden tuyên bố rõ về tầm quan trọng của quan hệ với đồng minh và đối tác… Tôi cho rằng, ngược lại (với ý kiến trong câu hỏi), trong hai năm gần đây, chúng ta chứng kiến cam kết với các đối tác, bạn bè, đồng minh trong khu vực thậm chí tăng cường hơn, dù đó là các đồng minh hiệp ước như Nhật, Hàn, Philippines, hay các đối tác mới nổi như Ấn Độ hay Việt Nam. Chúng tôi cam kết hoàn toàn với tình hữu nghị này, và đảm bảo bạn bè, đồng minh và đối tác có những gì họ cần trong việc bảo vệ lợi ích của họ. Bạn biết đấy, khi tôi nói tới lợi ích, thì đây là những lợi ích và mục tiêu mà tất nhiên chúng tôi chia sẻ.

Chúng tôi cũng nghĩ về điều đó rất nhiều, về hình ảnh và thanh danh của nước Mỹ. Và tôi tin rằng trong hai năm qua, chính quyền Biden đã có những bước đi vững chắc và tin cậy trong việc đảm bảo cam kết của chúng tôi ở khu vực. Đây là những lợi ích căn bản và tương đồng với lợi ích của chúng tôi.

* Cũng có những lo ngại về "chủ nghĩa bảo hộ" trong chính sách kinh tế của Mỹ. Gần đây, trong chuyến thăm của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tới Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) cũng kêu gọi Mỹ thay đổi quan điểm về chính sách "bảo hộ"…

- Tôi nghĩ rằng không thị trường nào cởi mở hơn ở Mỹ. Chúng tôi chào đón hàng hóa từ khắp nơi trên thế giới, đảm bảo người Mỹ và các nhà sản xuất cũng như những người khác nữa có thứ họ cần. Đồng thời, Tổng thống Biden đã nêu rõ rằng chính sách đối ngoại của Mỹ là chính sách đối ngoại cho tầng lớp trung lưu, là chính sách lấy trọng tâm là đảm bảo người lao động Mỹ thừa hưởng một thỏa thuận công bằng.

Ví dụ, khi làm việc với các thị trường như Việt Nam và các nơi khác, chúng tôi muốn đảm bảo đó là sân chơi công bằng. Một cách tự nhiên, khi nói tới sự thịnh vượng của người Mỹ tại các công ty Mỹ, chính sách của chúng tôi sẽ phản ánh điều đó. Và đơn cử khi đề cập tới những điều như Đạo luật Giảm lạm phát (Inflation Reduction Act), chúng tôi tập trung vào việc đảm bảo công nghệ cao, công nghệ tương lai có thể ở lại Mỹ. Như Tổng thống Biden nói, sẽ có một số "điều chỉnh nhẹ", vì chúng tôi nhận thấy có một số lo ngại từ bạn bè và đối tác. Chúng tôi luôn lắng nghe lo ngại của người khác, của đối tác và đồng minh. Nhưng sau cùng, chính quyền Mỹ, bạn biết đấy, sẽ phải chăm lo cho nước Mỹ, người tiêu dùng và công ty Mỹ.

Sáng 26-8-2021, Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris đã đến thăm kho trữ vắc xin Pfizer do Mỹ viện trợ tại Kho vắc xin tiêm chủng quốc gia thuộc Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương ở Hà Nội - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

* Hiện nay các nước muốn hợp tác với cả Mỹ và Trung Quốc, không muốn chọn phe. Vậy theo ông, Mỹ sẽ làm gì để bảo vệ lợi ích quốc gia trong khi tôn trọng sự lựa chọn của các nước?

- Tôi không cho rằng hai điều này loại trừ nhau. Thật lòng mà nói, đó không phải trò chơi được – mất. Việt Nam, dĩ nhiên cũng như mọi quốc gia trong khu vực, có mối quan hệ kinh tế mạnh mẽ và quan trọng với Trung Quốc. Chúng tôi không phản đối và không cố làm suy giảm điều này. Nhưng điều chúng tôi thực sự muốn là đảm bảo Trung Quốc tiến hành việc làm ăn theo cách tôn trọng luật pháp và thông lệ quốc tế, không cố gắng ép buộc các quốc gia khác hoặc đơn phương thay đổi hiện trạng, dù ở biển Hoa Đông, Eo biển Đài Loan, hay Biển Đông.

Vì vậy, chúng tôi không yêu cầu Việt Nam lựa chọn, nhưng rất muốn đảm bảo Việt Nam có một lựa chọn. Và một phần trong điều này nghĩa là đảm bảo có luật lệ, và Trung Quốc khi làm ăn sẽ theo cách không bắt nạt hoặc gây áp lực lên nước khác.